Het COM-B model, ontwikkeld door Susan Michie en haar collega’s, is een belangrijk kader voor het begrijpen van gedragsverandering en gedrag in het algemeen. Het COM-B model bestaat uit vier onderdelen (lees er hier meer over): capaciteit (capability), gelegenheid (opportunity), motivatie (motivation) en gedrag (behaviour). In dit artikel duiken we dieper in het begrip ‘motivatie’ en waarom het van belang is voor gedragsverandering. Lees snel verder!
Wat is Motivatie?
Motivatie is een ontzettend breed begrip. Er is ontzettend veel onderzoek naar gedaan en mede daardoor zijn er veel verschillende vormen van motivatie te beschrijven. In het algemeen (maar ook zeker dus in het COM-B model) gaat “Motivatie” naar de interne drijfveren en redenen achter gedrag. Motivatie geeft ‘beweging’ en richting aan gedrag. Het zorgt ervoor dat bepaald gedrag wordt opgestart om een doel te behalen. Het omvat de emotionele, psychologische en cognitieve factoren die mensen aanzetten tot handelen. Motivatie varieert van persoon tot persoon en kan zowel intrinsiek als extrinsiek zijn.
Het COM-B model maakt onderscheid tussen automatische en reflectieve motivatie.
Reflectieve motivatie (of bewuste, beredeneerde motivatie) is motivatie waar iemand over nadenkt (of op reflecteert). Door het bewust stellen van doelen, het maken van plannen en de manier van denken over het gedrag (positief, denken dat je het ook echt kan) wakker je motivatie aan.
Automatische motivatie (of intuïtieve, onbewuste motivatie) is motivatie waar iemand weinig tot geen invloed op heeft. Het is motivatie die bijvoorbeeld samenhangt met emoties en associaties (iets echt niet leuk vinden om te doen), of met bepaalde gewoontes die iemand heeft (die gaan ook vaak automatisch).
Waarom is motivatie belangrijk?
Iemands motivatie is ontzettend belangrijk. Het bepaalt in hoeverre gedrag wel (of juist niet!) wordt aangewakkerd om een doel te bereiken. En als je weet waar iemand gemotiveerd van raakt is het eenvoudiger om daarop in te spelen. Het is dus een ontzettend belangrijke factor om mee te nemen in je gedragsanalyse, specifiek om de volgende punten:
- Stimulans tot actie: Motivatie fungeert dus als een krachtige stimulans tot actie. Het is wat mensen aanzet tot het ondernemen van stappen, dingen doen, om een bepaald doel te bereiken. Zo kan bijvoorbeeld de motivatie om gezonder te leven iemand aanzetten om te beginnen met sporten en gezonder te eten.
- Volharding: Motivatie is vaak ook de sleutel tot echt doorzetten en volharding. Wanneer iemand geconfronteerd wordt met obstakels of tegenslagen, kan een sterke motivatie hem of haar in staat stellen om door te zetten en tóch doelen te behalen.
- Richting: Motivatie geeft ook richting aan gedrag. Het bepaalt voor een deel waar iemand z’n tijd, energie en middelen aan wil besteden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan professioneel succesvoller willen worden of het nastreven (en soms ook zoeken) van persoonlijk geluk.
- Gedragsverandering: Voor gedragsverandering is motivatie essentieel. Zelfs als iemand de juiste capaciteiten heeft, in de gelegenheid is, en/of zich in de juiste omgeving bevindt, kan het lastig zijn gedrag te veranderen zonder motivatie.
Hoe beïnvloed je motivatie?
Om gedrag te veranderen of beïnvloeden kan het helpen iemands motivatie aan te wakkeren door daarop in te spelen. Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld:
- Doelen stellen: Door doelen duidelijk en haalbaar te maken, kan de motivatie vergroten. Iemand ziet dan bijvoorbeeld het eindpunt en weet waar ze naartoe moet werken.
- Beloningen en erkenning: Het belonen en erkennen van inspanningen en vooruitgang kan de motivatie versterken. Het verschilt per persoon wat effectief is, denk hierbij aan persoonlijke complimenten of aan beloningen in de vorm van geld.
- Educatie en bewustwording: Het kan ook helpen iemand meer inzicht en kennis te geven over de voordelen (of nadelen) van bepaald gedrag. Als je weet wat goed voor je is, kan dat motiveren ook dat te doen (maar let op: dit werkt niet altijd!). Dit wordt veelal toegepast bij (landelijke) voorlichtingscampagnes.
- Sociale steun: Vrienden, familie, collega’s, huisgenoten, noem maar op: positieve steun van de mensen om je heen kan natuurlijk ook een enorme invloed uitoefenen op motivatie. Goedkeuring, complimenten en ondersteuning zijn belangrijke manieren om iemand verder te helpen.
Hoe nu verder?
Motivatie is een groot en belangrijk onderdeel van het gedrag dat iemand vertoont. Automatische reacties en emoties zijn ‘snelle’, vaak sterke, beïnvloeders. Daarnaast kunnen goed doordachte plannen en bewustwording van voor- en nadelen ook nuttig zijn om gedrag te veranderen. Als je inzicht hebt in iemands automatische en reflectieve motivatie (drijfveren, waarden of doelen, plannen, etc.), kun je daarop aansluiten met communicatie of andere interventies. Dit onderdeel van het COM-B model geeft hier inzicht in. De andere onderdelen, gelegenheid en capaciteit, zijn even belangrijk in het geheel, dus neem dat ook mee in je gedragsanalyse!