Het COM-B model, ontwikkeld door Susan Michie en haar collega’s, is een belangrijk kader voor het begrijpen van gedragsverandering en gedrag in het algemeen. Het COM-B model bestaat uit vier onderdelen (lees er hier meer over): capaciteit (capability), gelegenheid (opportunity), motivatie (motivation) en gedrag (behaviour). In dit artikel duiken we dieper in het begrip ‘capaciteit’ en waarom het van cruciaal belang is voor gedragsverandering. Lees snel verder!
Wat is Capaciteit?
Capaciteit in het COM-B model verwijst naar iemands vaardigheden, kennis, en fysieke en mentale vermogen om bepaald gedrag uit te voeren. In het model worden twee subcategorieën omschreven die van invloed zijn op gedrag: fysieke en mentale capaciteit.
Fysieke capaciteit heeft te maken met iemands lichamelijke gesteldheid: kan iemand het fysiek aan om bepaald gedrag te vertonen?
Psychologische capaciteit heeft te maken met iemands mentale vermogen om gedrag te vertonen. Weet iemand hoe iets moet? Of begrijpt iemand wat van hem of haar gevraagd wordt?
Het is het vermogen van een persoon om de benodigde acties en stappen te ondernemen om een bepaald doel te bereiken. Dit omvat technische vaardigheden, intellectuele capaciteit en fysieke bekwaamheid.
Waarom is capaciteit belangrijk?
Het vermogen om bepaald gedrag te kunnen doen is best belangrijk.
- Uitvoerbaarheid van gedrag: Zonder de juiste capaciteit is het moeilijk, zo niet onmogelijk, om een gewenst gedrag uit te voeren. Als iemand bijvoorbeeld wil leren pianospelen is het belangrijk dat ze de nodige handvaardigheden en kennis van muziektheorie heeft om dit gedrag ook echt uit te voeren.
- Effectiviteit: Zelfs als iemand gemotiveerd is om gedrag te veranderen, kan een gebrek aan capaciteit ervoor zorgen dat iemand gedemotiveerd raakt en dus minder inspanning levert. Motivatie alleen is bijvoorbeeld niet voldoende als iemand graag wil afvallen, maar geen kennis heeft van gezonde voeding of lichaamsbeweging.
- Duurzaamheid: Capaciteit is ook van invloed op de duurzaamheid van de gedragsverandering. Als iemand bijvoorbeeld wil stoppen met roken, moet die persoon niet alleen de motivatie hebben, maar ook het mentale en fysieke vermogen hebben om nicotineverslaving te overwinnen op de lange termijn.
Hoe beïnvloed je capaciteit?
Het beïnvloeden of verbeteren van iemands vermogen kan op verschillende manieren. Voorbeelden hiervan zijn:
- Opleiding, training en/of scholing: Nieuwe kennis en vaardigheden krijg je door bijvoorbeeld een opleiding te volgen en vaardigheden te trainen.
- Mentorschap en begeleiding: Begeleiding en feedback helpt ook ontzettend bij het ontwikkelen van bepaalde vaardigheden kennis.
- Technologische ondersteuning: In sommige gevallen kan techniek een goede hulp zijn: denk hierbij aan bepaalde apps die bepaald gedrag ondersteunen, makkelijker maken of helpen bij het trainen van vaardigheden.
Hoe nu verder?
Iemands fysieke en psychologische capaciteit speelt dus een belangrijke rol in gedrag en gedragsverandering. Zodra het duidelijk wordt in hoeverre iemand wel of niet in staat is bepaald gedrag te vertonen, kun je hier ook interventies voor ontwikkelen, zoals het aanleren van nieuwe vaardigheden, het bevorderen van gezonde gewoonten of het vergroten van kennis. Dit onderdeel van het COM-B model geeft hier inzicht in. De andere onderdelen, motivatie en omgeving, zijn even belangrijk in het geheel, dus neem dat ook mee in je gedragsanalyse!