Weerstand is een belangrijke, vaak vergeten, factor bij veranderingen. Veel beïnvloedende communicatie (reclamecampagnes, voorlichting, noem maar op) hameren vaak op de voordelen van bepaalde veranderingen. Ze proberen de motivatie te verhogen om gedrag te veranderen. Daarbij wordt de andere kant van de medaille, weerstand, vaak vergeten. Maar het is juist belangrijk om deze weerstand mee te nemen en weg te nemen. Als we begrijpen waarom mensen weerstand hebben, kunnen we beter omgaan daarmee en uiteindelijk verandertrajecten tot een succes maken. Er zijn drie belangrijke vormen van weerstand: reactance, scepticisme en inertia. Er zijn al artikelen over reactance en scepticisme, en in dit artikel lees je meer over de derde vorm: inertia. Lees snel verder!

Wat is Weerstand?

Even weer terug naar de basis: wat is weerstand? Weerstand bij veranderingen komt vaak door verschillende redenen. Soms is men bang voor het onbekende en weten niet wat ze kunnen verwachten. Vaak vindt men het fijn controle te houden over hun leven en veranderingen kunnen dit bedreigen. Gewoonten geven ons daarnaast een comfortabel gevoel omdat ze weinig energie kosten, en een nieuwe gewoonte aanleren kost juist energie. En weer in heel andere situaties is er simpelweg geen vertrouwen in de verandering of in diegene die het voorstelt. Tot slot kunnen slechte ervaringen uit het verleden mensen ook terughoudend maken. Al deze redenen kunnen leiden tot weerstand tegen verandering: iemand die zich (al dan niet actief) verzet tegen verandering in gedrag. Daarom is het belangrijk om deze redenen te begrijpen en serieus te nemen.

Inertia: weerstand door vastgeroeste gewoontes

Inertia treedt op wanneer iemand blijft vasthouden aan de status quo, simpelweg omdat dat makkelijker voelt dan verandering. Mensen hebben vaak de neiging om in hun gewoontes te blijven, omdat het bekende vertrouwd aanvoelt en veranderingen inspanning vereisen. Bij inertia gaat het niet zozeer om actieve weerstand, zoals bij reactance of scepticisme, maar om passieve weerstand: men verandert niet omdat er geen drang is om uit de vertrouwde routine te stappen (bron en bron). Gewoontes bieden comfort, veiligheid en vertrouwdheid, en het doorbreken van die gewoontes kost inspanning, waardoor mensen verandering uitstellen of zelfs volledig vermijden (bron).

Hoe herken je inertia?

Inertia kan lastig te herkennen zijn, omdat het een passieve vorm van weerstand is. Mensen vinden het fijn in hun gewoontes te vervallen. Dat scheelt immers energie en moeite: je doet iets dat je altijd al deed. Toch is het belangrijk inertia te herkennen, hieronder een paar voorbeelden:

• Uitstelgedrag: mensen weten dat verandering nodig is, maar blijven het voor zich uitschuiven. Ze vinden het vaak moeilijk om de eerste stap te zetten of om überhaupt tijd te vinden om zich ergens in te verdiepen.
• Vasthouden aan oude gewoontes: zelfs als nieuwe informatie of technologie beschikbaar is, blijven mensen dezelfde oude gewoontes herhalen, puur omdat het vertrouwd voelt. Daarnaast vinden we het ook fijn weinig moeite te hoeven doen (law of least effort, zie ook deze bron).
• Gebrek aan nut en/of noodzaak: er is geen duidelijke ‘actieve’ weerstand (bijvoorbeeld reactance in de vorm van defensief gedrag, of scepticisme in de vorm van ontkenning of discussies), maar ook geen enkele drijfveer om te veranderen. Mensen voelen simpelweg geen noodzaak.

Er zijn nog talloze andere voorbeelden te bedenken, maar het belangrijkst is dat bij inertia de verandering maar niet van de grond komt omdat men vast zit in oude gewoontes en/of simpelweg de moeite niet wil nemen te veranderen.

Hoe beïnvloed je inertia?

Inertia komt dus voort uit een behoefte aan energiebesparing, of de automatische piloot die het overneemt waardoor men vastgeroest zit in oude gewoontes. Als je inertia wil aanpakken is het dus belangrijk dus hier rekening mee te houden en mensen in beweging te krijgen. Dat kan op verschillende manieren (bron, bron, bron en bron) :

• Kleine stapjes/concreet maken: soms is de verandering die je vraagt niet te overzien voor je doelgroep. Of soms lijkt de handeling kleiner en eenvoudiger dan dat die is. En daar wil je doelgroep niet te veel moeite voor doen. Daarom helpt het de stappen voor het gewenste gedrag zo klein en concreet mogelijk te maken. Denk hierbij aan een stappenplan of een tijdsindicatie van een bepaalde handeling.
• Zelfovertuiging: als je mensen vertelt wat ze moeten doen, ontstaat de kans op reactance of scepticisme. Maar wat nou als je doelgroep zélf met goede argumenten komt? Dat is de kern van zelfovertuiging (self-persuasion, zie ook deze bron). laat je doelgroep zelf bedenken waarom het gezond is minder koffie te drinken, of wat hen zou kunnen helpen de verandering makkelijker te maken.
• Implementatie intenties/koppelen aan huidige gewoonte: een implementatie intentie is een plan dat je doelgroep opstelt wanneer zich een bepaalde situatie voordoet. Een ‘als-dan-plan’ als het ware. In dit plan staat heel duidelijk welke concrete stappen genomen moeten worden als zich een bepaalde situatie voordoet: “Als ik vanmiddag thuis kom van werk, dan ga ik direct een rondje hardlopen’, of ‘Als ik in de ochtend uit bed kom, dan neem ik een paar minuten om te rekken en strekken’. Het idee is dat er een duidelijke koppeling gemaakt wordt tussen een bepaalde situatie (thuiskomen van werk, opstaan uit bed) en bepaald doelgedrag (hardlopen, rekken en strekken). Lees hier meer over implementatie intenties.
• Disrupten: soms moeten we de automatische piloot even wakker schudden door iets onverwachts aan te bieden. Dat kan door verwarring op te wekken door middel van bepaalde woorden, geluiden of beelden die je doelgroep in eerste instantie niet verwacht. Denk aan de ALS-campagne waar in grote letters stond: “Inmiddels ben ik overleden”. Een heftige boodschap die wel even de aandacht trekt en verwarring schept. Of denk aan een filmpje waarin je bedankt wordt als je een phishing-mail doorgeeft aan de ICT-afdeling. Het zorgt ervoor dat je doelgroep ‘onderbroken’ wordt in zijn gewoontegedrag waardoor jouw boodschap de aandacht krijgt (bron en bron).

Hoe nu verder?

Weerstand is een belangrijke factor om mee te nemen in je communicatie bij verandertrajecten. Inertia, zoals beschreven in dit artikel, komt doordat iemand vastgeroest zit in gewoontes of geen moeite wil doen voor het aanleren van nieuw gedrag.

Hoe zien de andere twee vormen van weerstand uit? Je leest meer over reactance in dit artikel, en je leest meer over scepticisme in dit artikel.

Meer lezen over inertia?

• https://fullcharge.nl/kennishub/algemene-psychologie/implementatie-intentie/
• https://www.psychologytoday.com/intl/blog/evolution-of-the-self/202406/7-tips-to-triumph-emotionally-over-cognitive-inertia
• https://www.scu.edu/media/college-of-arts-and-sciences/psychology/documents/Pique-Technique.pd
• https://tabularasa.nl/kennis/van-verwarren-naar-overtuigen
• https://changingminds.org/techniques/general/sequential/disrupt_reframe.htm